Жети коридор, 27 млн тонна жүк жана чоң жаңжалдар нөл: Борбор Азия феномени

Борбор Азия эми жөн гана географиялык түшүнүк эмес — бүтүндөй Евразиянын туруктуулук тең салмагын кармап турган реалдуу факторго айланды. Өңүр акыркы он жылда сырткы басымга карабай жаңжалдарды азайтып, ички диалогду жолго койду. БУУ өкүлдөрү муну «дүйнөгө берилген күчтүү сигнал» деп белгилешүүдө: өңүр туруктуу жана өзүн өзү башкара алат.

Аналитикалык баалоолорго ылайык, акыркы беш жылда мамлекеттер аралык чыңалуу 20–25% төмөндөдү. 2018-жылдан бери чек ара, суу, соода, инфраструктура боюнча 150дөн ашык сүйлөшүү раунду өттү — мурда сырттан делдалсыз мүмкүн болбой келген процесс.

Экономикалык өз ара көз карандылык да туруктуулуктун өзөгү. Өз ара соода көлөмү $15 млрд ашып, он жылда 84% көбөйдү. Чыр-чатакка баруу — коңшу өлкөлөр үчүн түз чыгым. Ошондуктан келишимге келүү — эң рационалдуу жол.

Бробор Азия аймагы аркылуу Батыш–Чыгыш багытындагы 7 ири эл аралык коридор иштейт. 2024-жылы транзит көлөмү 27 млн тоннага жетти — бул беш жылда +32%. Ар кандай дестабилдешүү дароо глобалдык логистикага таасир этет.

Коркунучтар да аз эмес. Афганистандагы куралдуу окуялар үч жылда 18% көбөйдү, бирок өңүр өлкөлөрү эскалацияга тартылган жок: чек ара механизмдери күнүмдүк мониторингде, ай сайын консультациялар өтүп турат.

Экономикалык теңсиздикке карабастан, өңүрдө толуктоочу модель калыптанууда: кээ бирлер — өндүрүш, кээ бирлер — транзит, башкалар — эмгек ресурстары. Жыл сайын 2,6 млн адам сезондук миграцияга чыгып, өңүргө жыл сайын $12–13 млрд акча которуулар түшөт — бул да стабилдештирүүчү фактор.

Санариптик чабуулдар акыркы беш жылда 60% өстү, бирок өңүр киберкоопсуздук инфраструктурасын күчөткөн. Маалыматтык туруктуулук — жаңы коопсуздук сызыгы.

2021–2024-жылдары суу, энергия, экология, транспорт, санариптик интеграция боюнча 40тан ашык келишим түзүлдү. Өңүрдөгү процесстердин 70% сырттан делдалсыз чечиле баштады — бул саясий жетилүүнүн жаңы этабы.

БУУ үчүн Борбор Азия — глобалдык фрагментация мезгилинде алдын ала божомолдоону сактап турган сейрек өңүр. Туруктуулук назик, бирок багыт так: прагматизм, тең салмак, рационалдуулук.

Дал ушундан улам Борбор Азия бүгүн Евразиянын эң маанилүү туруктуулук түйүндөрүнүн бирине айланып отурат.