Казакстандын айыл чарбасы жаңы деңгээлге чыкты: каржылоо 10 эсе көбөйдү

Астанада өткөн Экинчи айыл чарба форумы Казакстандын агросекторунда жаңы тенденцияларды көрсөттү. Токаев 2025-жылы жеңилдетилген насыя көлөмү биринчи жолу 1 трлн теңгеден ашканын айтты — бул беш жыл мурункудан он эсе көп. Бул өзгөрүү агрардык тармакты экономикалык өсүштүн негизги багытына айландырууда.

«Даму» фонду 1300 насыяга кепилдик берди, бул фермерлер үчүн мурдагы эң чоң тоскоолдуктардын бири — күрөөнүн жетишсиздигин — кыйла азайтты. 2024-жылы агрардык насыялардын орточо көлөмү 30–50 млн теңге болгонун эске алсак, бул колдоо миңдеген жумуш орундарын жана жүздөгөн долбоорлорду жандандырды.

Форумдагы негизги темалардын бири — айыл чарба техникасын жаңылоо. Техниканын эскирүү деңгээли төрт жылда 90%дан 70%га төмөндөдү. Алдыдагы беш жылда 3 миң жаңы техника чыгаруу пландалууда — бул эскирүүнү 40–45%га чейин азайтууга мүмкүнчүлүк берет.

Бирок техника менен кошо кадр тартыштыгы тереңдеп жатат: жыл сайын маал-маалы менен иштеген жумушчуларга суроо-талап 50–60 миң адам, ал эми жергиликтүү кадрлар анын болгону 60–65%ын гана жабат. Жаштардын айылдан кетиши кырдаалды оорлотууда. Президент бул парадоксти «иш бар, бирок жумушчу күчү жетишпейт» деп белгиледи.

Техниканын эскиришинин төмөндөшү маанилүү болгону менен, дүйнөлүк деңгээлге жетүү үчүн кеминде он жыл керек. Европада техника эскиришинин деңгээли 30–40%. Казакстанда ички өндүрүш жылдык техпаркты толук жаңылоого али жетишсиз.

Форумда бизнестин ролун күчөтүү зарылдыгы айтылды. Айыл чарбасына мамлекеттин колдоосу жана жеке инвестициялар айкалышканда, долбоорлор 5–7 жылда өзүн актайт — бул тармактын ылдам модернизациясына шарт түзөт.

Урбандашуу жана миграциянын айынан жыл сайын 80–100 миң жаш айылдан кетет. Бул агросектордун кеңейишин жайлатууда. Жаштардын болгону 12–15%ы гана айыл чарбасында иштөөгө даяр.

Ошого карабастан, инвестициялардын өсүшү, лизинг программалары, техника өндүрүүнү көбөйтүү пландары жана кадр саясатын кайра кароо агросектордун трансформациясы башталганын көрсөтөт. Тармактын ийгилиги эми өзүнчө долбоорлор менен эмес, толук структуралык өзгөрүүлөр менен бааланат.